Διοικητική Διαίρεση το 19ο αιώνα

Δήμος Δημητσάνης (Θεισόας)

Ο δήμος Θεισόας σχηματίστηκε το 1834, με αρχική σύσταση τη Θεισόα (Δημητσάνα), Ζυγοβίτσι, Παλαιοχώρι, Ράδιο. Η σύσταση του δήμου καταγράφει αρκετές μεταβολές. Το 1836 αποτελείτο από τη Δημητσάνα και το Ζυγοβίτσι, το 1840 συγχωνεύονται τμήματα των δήμων Καλλιστούς, Μαραθαίας και ο δήμος Βουφαγίων οπότε ο δήμος Θεισόας αποτελείτο από τη Δημητσάνα, Παλαιοχώρι, Ράδου, Ζυγοβίτσι, Ζάτουνα, Τρεστενά, Μάρκου, Αράχοβα, Στρούζας, Βλόγκος, Ζέρζοβα. Μεταγενέστερα προστίθενται η Μονή διαλελυμένη Φιλοσόφου, η Μονή διατηρούμενη Αιμυαλών και η Γουβιά και το 1861 από τη Δημητσάνα, Ζυγοβίτσι, Ράδου, Παλαιοχώρι, Ζάτουνα, Μάρκου, Ζέρζοβα, Στρούζα, Τρεστενά, Βλόγκος, Αράχοβα. Το 1904 υπήρξε διαίρεση του δήμου, στον ομώνυμο και το δήμο Βαφουγίων.
Το 1871 ο δήμος Θεισόας μετονομάστηκε σε Δημητσάνης. Η αρχική ονομασία προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη που είχε ονομαστεί προς χάρη της νύμφης Θεισόας και η μεταγενέστερη από την ομώνυμη ιστορική κωμόπολη.
Η αρχική σφραγίδα ήταν χωρίς έμβλημα. Πρόταση του δημοτικού συμβουλίου του 1874 ζητάει τη μετονομασία του δήμου σε Δημητσάνης και ως έμβλημα να τεθεί «ο Πατριάρχης Γρηγόριος απαγχονιζόμενος». Επικράτησε τελικά η αντιπρόταση για «… αστέρα ακτινοβολούντα και κάτωθεν τούτου γραφίδα εκ πτερού διασταυρούμενην διά πυριτοβολής» του αρχαιολόγου Ευστρατιάδη, σύμφωνα με τον οποίον ο αστέρας συμβολίζει τον Πατριάρχη Γρηγόριο, η γραφίς τη Μονή Φιλοσόφου και η πυριτοβολή τους μύλους πυρίτιδας. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Ευστρατιάδης διαφωνούσε και με τη μετονομασία του δήμου, η άποψή του ωστόσο δεν επικράτησε κατόπιν «σχετικών πιέσεων» του υπουργείου Εσωτερικών.

Δήμος Βουφαγίων

Σχηματίστηκε το 1836, με αρχική σύσταση τα χωριά Ζάτουνα, Μάρκου, Βλόγγος, Αράχοβα, Τρεστενά, Στρούζες και έδρα τη Ζάτουνα. Το 1840 συγχωνεύτηκε με το δήμο Θεισόας για να ανασυσταθεί το 1904 με την αρχική σύνθεση και την προσάρτηση του χωριού Ζέρζοβα. Μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται τα χωριά Κισσός, Ριζοσπηλιά, Παναγία Μελισσόπετρας, Ζέρζοβα .
Το όνομα του δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη, που είχε ονομαστεί προς χάρη του ήρωα της Αρκαδίας Βουφάγο, γιο του Ιαπετού και της Θόρνικος ή από τον ομώνυμο ποταμό. Με Β.Δ. του 1907 ορίζεται ως έμβλημα του δήμου «…στέμμα, εκατέρωθεν τούτου πίναν και πομενικήν ράβδον, παρά πόδας άροτρον μετά κλάδων δένδρων…».

Δήμος Γόρτυνος

Σχηματίστηκε το 1834 με αρχική σύσταση τα χωριά Γόρτυς (Καρύταινα), Καρβουνάρι, Φλωριό, Μαυριά, Κυπαρίσσια, Κουρουνού, Δραγουμάνου και έδρα την Καρύταινα. Και στο δήμο Γόρτυνος καταγράφονται μεταβολές στη σύστασή του. Ετσι το 1836 περιλαμβάνει τα χωριά Καρύταινα, Καρβουνάρι, Φλωριό, Μαυριά, Κυπαρίσσια, Κουρσινού , ενώ το 1840 συγχωνεύτηκαν τμήματα των δήμων Βέρενθης και Μαραθαίας και ένα χωριό του δήμου Θείσης από την επαρχία Ολυμπίας. Η σύσταση του δήμου το 1861 αναφέρεται ως εξής: Καρύτανα, Φλωριό, Κουρουνού, Μαυριά, Κυπαρίσσι, Καρβουνάρι, Καψίμπαλι, Ζωνάτι, Ιμπραήμ, Καράπουλα, Βάγκου, Ατσίχολος, Βλαχορράφτη, Σαρακίνι, Εγκλένοβα, Παλαιόκαστρον. Μεταγενέστερα, προσαρτώνται τα Κοκορίτσι, Καλυβάκια, Καλάμιον.
Η αρχική σφραγίδα του δήμου δεν είχε έμβλημα. Το 1872 ορίστηκε με Β.Δ. να φέρει «θώρακα μετά δύον δοράτων…». Το όνομα προήλθε από την ομώνυμη αρχαία αρκαδική πόλη που με τη σειρά της είχε ονομαστεί για τον Γόρτυνο, γιο του Στυμφήλου, απόγονου του Αρκάδος.

Δήμος Ηραίας

Σχηματίστηκε το 1834 με αρχική σύσταση τα χωριά Ηραία, Ανεμοδούρι, Αναζήρι, Μερκίνιζα, Λώτι, Καλύβια, Μπαρτίτσα, Μπέτσι, Τσούκα, Λαγαύτι, Τουρκοράφτη, Παπάδος, Βρέκι . το 1844 συγχωνεύονται οι δήμοι Ηραίας και Λυκουρίας. Η σύσταση του δήμου το 1861 αναφέρεται ως εξής: Παλούμπα, Τουρκόψαρι, Σέρβου, Λυκουρέσει, Μπούζα, Ζουλάτικα, Καραχασάνη, Μπουγιάτη, Σαρακίνι, Παπαδιά, Τουρκοράφτη, Τζιρίμπαση, Κακουραίους, Κοκκορά, λαγαύτι, Μπαρδάκι, Αναζήρι, Λώτι, Μερκίντζα, Αγιος Ιωάννης, Ανεμοδούρι, Πυρί, Τσούκα, Βλάχος, Μπέτσι, Καλύβια, Μπαρτίτσα . Ως μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται τα χωριά Ράφτι, Αραμουζά, Αράπηδες.
Ως έμβλημα στη σφραγίδα του δήμου, χρησιμοποιήθηκε ο βασιλικός θυρεός. Εδρα του δήμου ορίστηκε η Ηραία και ο δημότης ονομάστηκε Ηραιεύς. Το όνομα προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη, η οποία οφείλει το όνομά της στον Ηραιέα γιο του Λυκάονα.

Δήμος Θελπούσης

Σχηματίστηκε το 1835, ως δήμος της επαρχίας Διποταμίας, με σύσταση τα χωριά Θελπούσα (Χώρα), Ράχη, Σταυρί, Ντηλαλί, Νιοχώρι. Το 1836 ως χωριά του δήμου αναφέρονται τα Χώρα, Ράχη, Σταυρί, Ντηλαλί, Νιοχώρι. Το 1840 συγχωνεύτηκε τμήματα των δήμων Πανιών και Κορακονήσου. Το δήμο αποτελούν έτσι τα χωριά Χώρα, Ράχη, Νεοχώρι, τρανή Λάκκα, Τσάρεσι, Ντελαλή, Μπέλεσι, Βιδιάκι. Το 1855 η έδρα μεταφέρεται στο χωριό Μπέλεσι, για να επανέλθει στη Χώρα το 1870. Η σύσταση του δήμου το 1861 αναφέρεται ως εξής: Μπέλεσι, Τσάρεσι, Ταρνή Λάκκα, Μιοχώρι, Χώρα, Ράχαις, Βιδάκι . Ως μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται τα χωριά Χάνια και Δάφνη.
Το έμβλημα της σφραγίδας ορίστηκε με Β.Δ. το 1881 «…κεφαλήν ακτονοβολούσα…». Ο δημότης ονομάστηκε Θελπούσιος. Το όνομα του δήμου προέρχεται από την ομώνυμη αρχαία πόλη η οποία όφειλε το όνομά της στη νύμφη Θελπούσα.

Δήμος Κλείτορος

Σχηματίστηκε το 1836, με αρχική σύσταση τα χωριά Καρνέσι, Τοπόριστα, Γλόγοβα, Αγρίδι . Το 1840 ο δήμος αναφέρεται να αποτελείται από τα χωριά Τοπόριτσα, Γλανιτζά, Κερπινή, Βαλτεσινίκο, Γλόγοβα, Αγρίδι, Καρνέσι . Ως μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται τα χωριά Επάνω Καλύβια, Κάμπος, Μουζάκιον, Παλαιόπυργος, Σολομάδες, Κυράς Γεφύριον, Καμμένο Γεφύρι και οι Μοναί διαλελυμέναι Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Νικολάου.
Έδρα του δήμου ήταν το Καρνέσι και μετά το 1840 το χωριό Τοπόριστα. Το όνομα του δήμου προέρχεται από την ομώνυμη αρχαία πόλη. Ο δημότης ονομάστηκε Κλειτόριος.
Η αρχική σφραγίδα δεν είχε έμβλημα. Με Β.Δ. του 1885 ορίστηκε η σφραγίδα να φέρει ως έμβλημα «…νεανίαν κατακείμενον προς αριστεράτω ορώντι και περιβάλλοντα δια της δεξιάς υδρίαν, εξ ης ρέει ύδωρ…».

Δήμος Λαγκαδίων (Τεύθιδος)

Σχηματίστηκε το 1834 με έδρα την Τεύθιδα (Βιζίτσι) και αρχική σύσταση τα χωριά Βυζίτσι, Αβάνιτσα, Χοτούζα, Φουσμαρι, Βρεντεμπούγα, Καλιάνι, Κόκλα, Ρένεσι, Γαλατάς. Ο δημότης ονομάστηκε Τευθίδης. Το 1836 στο δήμο ανήκουν τα χωριά Λαγκάδια (έδρα), Αβάνιτσα, Χοτούζα, Φούσμαρι, Βρετεμπούγα, Καλιάνι, Κόκλα, Ρένεσι, Γαλατάς, ενώ το 1840 –οπότε συγχωνεύτηκαν ένα χωριό του δήμου Τροπαίων και τμήμα του δήμου Ογγίου που σχηματίστηκε το 1834- στο δήμο αναφέρονται τα χωριά Λαγκάδια (έδρα), Ρεκούνι, Τσίπολις, Μαυράδες, Τσάρνι, Χοτούζα, Φούσμαρι και το 1861 τα χωριά Λαγκάδια, Ρεκούνι, Τσιπολιάς, Μαυράδες, Τσιάρνι. Το 1865 ο δήμος Τεύθιδος μετονομάστηκε σε δήμο Λαγκαδίων.
Το αρχικό όνομα προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη του Αρκαδικού Ορχομενού, ενώ η μεταγενέστερη από την ομώνυμη πόλη Λαγκάδια που κτίστηκε τον 11o αιώνα. Η σφραγίδα του δήμου είχε ως έμβλημα το βασιλικό θυρεό.

Δήμος Ελευσίνος

Σχηματίστηκε το 1835 αρχικά με την ονομασία «δήμος Κοντοβαζαίνης» και εμφανίστηκε ως δήμος Ελευσίνος το 1837. Αρχικά περιελάμβανε τα χωριά Κοντοβάζαινα, Μποκοβούνι, Δεχούνι, Δίβριτσα ενώ το 1840 οπότε συγχωνεύτηκαν ο δήμος Θουλιάδων και τμήματα των δήμων Πανιών και Θελπούσης, στο δήμο Ελευσίνος ανήκαν τα χωριά Μοναστηράκι, Ποδογορά, Ξηροκαρύταινα, Πέρα Συριάμον, Δλιβρυτσα, Κοντοβάζαινα, Βάχλια, Βελιμάχι, Καρδαρίτσι, Παραλογγοί, Πέτα, Μποκοβίνα, Βούτσι, Σταυρί. Το 1861 αναφέρονται τα χωριά Κοντοβάζαινα, Βούτσι, Μποκοβίνα, Σταυρί, Μοναστηράκι, Καρδαρίτζι, Βελιμάχι, Παραλογγοί, Δίβριτσα, Βάχλια, Συριάμου, Ξηροκαρύταινα, Ποδογορά, Πέτα. Ως μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται το χωριό Καλύβια Παναγουλέικα και η Μονή διαλελυμένη Αγίας Παρασκευής.
Το όνομα του δήμου προήλθε από την ύπαρξη ιερού Ελευσινίας Δήμητρας και Διονύσου στη θέση Κλειβωκά. Η αρχική σφραγίδα ήταν χωρίς έμβλημα. Η πρόταση του δημοτικού συμβουλίου για «την Δήμητραν κρατούσαν εν τη μια χειρί στάχυας, εν δε τη ετέρα λαμπάδα αναμμένη…» παρά τις αντιρρήσεις του αρμόδιου αρχαιολόγου Ευστρατιάδη υπερίσχυσε.

Δήμος Μυλάοντος

Σχηματίστηκε το 1836, προερχόμενος από το δήμο Αργυρού που είχε δημιουργηθεί το 1834. Αρχικά περιελάμβανε τα χωριά Μαγούλιανα, Κουφοξυλιά ενώ το 1840 οπότε συγχωνεύτηκε ο δήμος Λάδωνος, στο δήμο Μυλάοντος εμφανίζονται τα χωριά Μαγούλιανα, Κουφοξυλιά, Λάστα, Καμνίτζα, Αγριδάκι. Το 1861 εμφανίζονται τα ίδια χωριά ενώ ως μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται τα χωριά Καλύβια Λάστας και Καλύβια Καμινίτζης.
Το όνομα του δήμου προήλθε από τον ομώνυμο ποταμό. Η αρχική σφραγίδα ήταν χωρίς έμβλημα. Το έμβλημα που καθορίστηκε με Β.Δ. το 1876 είναι η «…ελάτη…».

Δήμος Νυμφασίας

Εμφανίζεται το 1837, μετά τη συγχώνευσή του με το δήμο Μεθυδρίου, με αρχική σύσταση τη Βυτίνα και τη Γρανίτσα. Μεταγενέστερα προσαρτώνται και τα χωριά Γαρζενίκος, Πυργάκι και Νεμνίτσα και αργότερα τα χωριά Κάτω Βυτίνα και Γκιούσι καθώς και οι διατηρούμενες Μονές Κερνίτσης και Αγίων Θεοδώρων. Το 1880 οι δυο Μονές ενώθηκαν για να διαχωριστούν εκ νέου το 1885.
Το όνομα του δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πηγή της Αρκαδίας. Η αρχική σφραγίδα ήταν χωρίς έμβλημα. Με Β.Δ. του 1868 ορίστηκε να φέρει η σφραγίδα «νύμφην κοσμίως κατακεκλιμένην κάτωθεν ελάτης και κρατούσαν υπό την αριστεράν μασχάλην υδρίαν, εξ ης ρέει άφθονον ύδωρ…».

Δήμος Τρικολώνων

Σχηματίστηκε το 1834 με έδρα τη Στεμνίτσα. Ο δημότης ονομάστηκε Τρικολωνεύς και ως αρχική σύσταση του δήμου αναφέρονται τα χωριά Στεμνίτσα και Μουλάτσι. Το 1840 οπότε συγχωνεύτηκε με τμήμα του δήμου Βερένθης, στο δήμο Τρικολώνων αναφέρονται τα χωριά Στεμνίτσα, Ψάρι, Σμύρνα, Παλαμάρι, Παύλια, Παλαιομήρι, Μουλάτσι. Ως μεταγενέστερες προσαρτήσεις αναφέρονται το χωριό Καλύβια, η Μονή διατηρουμένη του Προδρόμου και η Μονή διαλελυμένη Ζωοδόχου Πηγής.
Το όνομα του δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη η οποία ονομάστηκε προς τιμήν του Τρικόλωνα, γιου του Λυκάωνος. Στην αρχική σφραγίδα αναγραφόταν το έτος «1839». Με Β.Δ. του 1885 ορίστηκε να φέρει η σφραγίδα ως έμβλημα «…τρεις λόφους, ως ο μεσαίος μείζων, επί δε τυυ εδάφους τρίαιναν…».

Δήμος Τροπαίων

Σχηματίστηκε το 1834 αρχικά με την ονομασία «δήμος Θελπούσης» και εμφανίστηκε ως δήμος Τροπαίων το 1837. Αρχικά περιελάμβανε τα χωριά Θελπούσα (Βερβίτσα), Τσερβίκος, Συριάμου και Πουλιάρι, Κατσουλιά και Δεσμός, Σπαθάρι, Βάνενα, Μάμωσι, Μελιδώνι, Σκούνδου. Το 1840 οπότε συγχωνεύτηκε με τμήμα του δήμου Ογγίου, αναφέρονται τα χωριά Βερβίτσα, Βυζίτσι, Δεσμοί, Σκούνδου, Σπαθάρι, Μάμωσι, Βάνενα, Βρετεμπούγα, Αλβάνιτσα, Καλιάνι, Ρένεσι, Γαλατά, Κατζούλια, Κερβίκου, Συριάμου, Μπουλιάρη. Το 1861 αναφέρονται στο δήμο τα εξής χωριά: Βερβίτσα, Βυζίτσι, Δεσμοί, Σκούνδου, Σπαθάρι, Μάμωσι, Βρετεμπούγα, Αλβάνιτσα, Καλιάνι, Ρένεσι, Γαλατά, Κατζούλια, Κερβίκου, Συριάμου, Μπουλιάρη, Κόκλα, Μπέχρου. Ως μεταγενέστερη προσάρτηση αναφέρεται η Μονή διαλελυμένη Αγίας Μαρίνας.
Το 1859 μεταφέρεται η έδρα του δήμου από τη Βερβίτσα στο Βυζίτσι, για να επανέλθει το 1863. Το 1911 η Βερβίτσα μετονομάστηκε σε Τρόπαια.
Η αρχική σφραγίδα ήταν χωρίς έμβλημα. Αργότερα ως έμβλημα χρησιμοποιήθηκε «τρόπαιον».