Ενέπνευσε αγώνες και κοινωνικά κινήματα, συνέδεσε τη Μαραθώνια διαδρομή με το παγκόσμιο σύμβολο Ειρήνης. Γιατρός, αθλητής, πολιτικός, αγωνιστής της Δημοκρατίας και της Ειρήνης, ο Γρηγόρης Λαμπράκης γεννήθηκε στην Κερασίτσα Αρκαδίας. Η δολοφονία του από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη, μετά το τέλος ομιλίας του για την ειρήνη, προκάλεσε τεράστιο πολιτικό θέμα, επιταχύνοντας τις πολιτικές εξελίξεις. Ήταν 27 Μαΐου 1963…
«Είναι τόσο όμορφο να ζεις για την Ειρήνη,
είναι τόσο μεγάλο να πεθαίνεις για την Ειρήνη».
Δέκα φορές βαλκανιονίκης, κάτοχος για 21 χρόνια του πανελλήνιου ρεκόρ στο άλμα εις μήκος, συμμετείχε στους ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο όπου κατέλαβε την 11η θέση. Ξεκίνησε την ιατρική καριέρα το 1940, ως βοηθός στο μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη», για να αναγορευτεί υφηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1950. Ως γιατρός ανέπτυξε πλούσια κοινωνική και φιλανθρωπική δράση και έγινε ευρύτερα γνωστός στο κοινό. Την περίοδο της Κατοχής συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση, ενώ το 1943 ίδρυσε την «Ένωση Ελλήνων Αθλητών» με την οποία διοργάνωνε αγώνες για την ενίσχυση των λαϊκών συσσιτίων.
Με το γίο του |
Το 1961, στις εκλογές της 29ης Οκτωβρίου που έμειναν στην ιστορία ως οι «εκλογές της βίας και της νοθείας» εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Πειραιώς και νήσων με το ψηφοδέλτιο του Πανδημοκρατικού Αγροτικού Μετώπου Ελλάδος, (ΠΑΜΕ), έναν συνασπισμό αριστερών δυνάμεων με επικεφαλής την ΕΔΑ. Ταυτόχρονα δραστηριοποιήθηκε στο ειρηνιστικό κίνημα και με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη» (ΕΕΔΥΕ). Στις 21 Απριλίου 1963 η ΕΕΔΥΕ διοργάνωσε Πορεία Ειρήνης από τον Μαραθώνα στην Αθήνα. Η αστυνομία απαγόρευσε την πορεία και συνέλαβε πολλούς από τους διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και τον Μίκη Θεοδωράκη. Ο Λαμπράκης προστατευόμενος από τη βουλευτική ασυλία, πραγματοποίησε μόνος την πορεία, κρατώντας ένα μικρό πανό με το σύμβολο της ειρήνης. Αμέσως μετά συνελήφθη από την αστυνομία. Στις 22 Μαΐου 1963 μετά το τέλος ομιλίας του για την ειρήνη στη Θεσσαλονίκη, δέχθηκε δολοφονική επίθεση σε κεντρικό δρόμο της πόλης από τρίκυκλο, στο οποίο επέβαιναν οι παρακρατικοί Σπύρος Γκοτζαμάνης και Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης. Πέντε ημέρες αργότερα, ο αγωνιστής της ειρήνης, απεβίωσε σε ηλικία 51 ετών. Ήταν 27 Μαΐου 1963…
Πορεία για τη δολοφονία του |
«Όταν πήγα να τον δω στο νοσοκομείο λίγο πριν τον θάνατό του (υποστηριζόταν μηχανικά), θέλησα να τον αποχαιρετίσω και γι΄ αυτό έπιασα το χέρι του. Αμέσως αντέδρασε και μου το έσφιξε με τόση δύναμη που με πολύ δυσκολία και τη βοήθεια το γιατρού κατάφερα να το απαγκιστρώσω. Πέρασε από το μυαλό μου ότι συνέβαιναν δύο πράγματα. Ή ότι ήθελε να με πάρει μαζί του ή ότι μου έστελνε κάποιο μήνυμα», θυμάται ο Μίκης Θεοδωράκης…
Ο θάνατός του προκάλεσε τεράστιο πολιτικό θέμα, επιταχύνοντας τις πολιτικές εξελίξεις. Ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεώργιος Παπανδρέου κατηγόρησε ως «ηθικό αυτουργό» τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή. «Ποιος κυβερνάει αυτό τον τόπο;» διερωτήθηκε ο Καραμανλής, ο οποίος αν και απέκρουσε με αγανάκτηση τις κατηγορίες υποχρεώθηκε σε παραίτηση τον Ιούνιο του 1963, οπότε και έφυγε για το Παρίσι. Η δολοφονία του Λαμπράκη προκάλεσε αναστάτωση και στο χώρο των Σωμάτων Ασφαλείας, ορισμένα στελέχη των οποίων κατηγορήθηκαν ως συνεργοί του εγκλήματος. Ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης απήγγειλε κατηγορίες κατά ανωτάτων αξιωματικών της χωροφυλακής, καθώς η δικαστική έρευνα έφερε στο φως σχέσεις των αρχών με ένα ακροδεξιό παρακράτος. Οι φυσικοί αυτουργοί καταδικάσθηκαν τον Δεκέμβριο του 1966 σε πολυετή φυλάκιση, απελευθερώθηκαν ωστόσο από τη χούντα.
Το τρίκυκλο της δολοφονίας |
Η κηδεία του στο Α’ Νεκροταφείο, όπου συγκεντρώθηκε ένα πλήθος 500.000 ανθρώπων, μετατράπηκε σε διαδήλωση κατά της κυβέρνησης Καραμανλή και του Παλατιού. Στη μνήμη του Γρηγόρη Λαμπράκη ιδρύθηκε η «Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης», η οποία συγχωνεύτηκε το 1964 με τη νεολαία της ΕΔΑ συγκροτώντας τη «Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη».
Η δράση του ενέπνευσε Έλληνες δημιουργούς… Τον Βασίλη Βασιλικό συγγραφέα του περίφημου βιβλίου «Ζ», που αναφέρεται στη ζωή, τη δράση και τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Κώστα Γαβρά που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη το ομώνυμο έργο, το οποίο προβλήθηκε και γνώρισε τεράστια επιτυχία επί σειρά ετών σε όλο τον κόσμο και βέβαια τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος επένδυσε μουσικά την ταινία, ενώ ήταν και ο ιδρυτής της «Νεολαίας Λαμπράκη».