Η τσακώνικη διάλεκτος στο 13ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

     Στη σκιά του Πάρνωνα, στα χωριά της Κυνουρίας Μέλανα, Τυρός, Σαπουνακέικα, Βασκίνα, Πραστός, Σίταινα, Καστάνιτσα και στην πρωτεύουσα του δήμου Νότιας Κυνουρίας, το Λεωνίδιο, οι κάτοικοι δεν ξεχνούν. Επιμένουν, εδώ και 3000 χρόνια να μιλούν μια αρχαία διάλεκτο, μοναδικό δείγμα δωρικής γλώσσας, τα τσακώνικα. Δεν την εγκατέλειψαν ούτε μετά την επικράτηση της Κοινής, της πρώτης υπερ-τοπικής διαλέκτου από την οποία προήλθε η σύγχρονη ελληνική γλώσσα. Ό, τι άντεξε στους αιώνες, ξέφτισε μέσα σε λίγες δεκαετίες, τις τελευταίες τέσσερις - πέντε. Άνοιξαν δρόμοι, ήρθε ο τουρισμός, οι ντόπιοι έφυγαν μετανάστες ή ναυτικοί, το «υποχρεωτικό» σχολείο επέβαλε στους μαθητές να ξεχάσουν την αρχαία τους γλώσσα.
Read More

     Στο 13ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, προβλήθηκε η ταινία «Α Γρούσσα Νάμου», μια ταινία της εξαφάνισης και της λήθης, μια ταινία για την απώλεια της ταυτότητας για να δείξει σε όλους τι σημαίνει να ξέρεις ότι η γλώσσα σου δεν θα μιλιέται πια μετά από 100 χρόνια… Η περίπτωση των Τσακώνων δεν είναι μεμονωμένη. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ οι μισές περίπου γλώσσες του πλανήτη αντιμετωπίζουν την ίδια απειλή.

     Τρεις είναι οι διαφορετικές παραλλαγές της διαλέκτου: το ιδίωμα της νότιας Κυνουρίας (Τυρός, Μέλανα κλπ.), το ιδίωμα της Καστάνιτσας - Σίταινας και το ιδίωμα της Προποντίδας το οποίο δεν ομιλείται πλέον από κανέναν. Οι ομιλητές της τσακώνικης διαλέκτου υπολογίζονται γύρω στους 2.000 - 4.000. Στα δωρικά χαρακτηριστικά της τσακωνικής συγκαταλέγονται: η χρήση του -α- αντί του -η- (π.χ. μάτερ - μάτη, αντί για μήτηρ), η τροπή του θήτα σε σίγμα (π.χ. κρίσα αντί για κριθάρι), η αποβολή του σίγμα ανάμεσα σε δύο φωνήεντα (π.χ. ορούα αντί για ορώσα), και ο ρωτακισμός, δηλαδή η τροπή του τελικού σίγμα σε ρο όταν ακολουθεί φωνήεν (π.χ. καούρ εκάματε, που σημαίνει καλώς ήλθατε).

     Καταγραφή της τσακωνικής διαλέκτου στα χωριά της Κυνουρίας επιχείρησαν οι σκηνοθέτες Ελισάβετ Λαλουδάκη και Μάσιμο Πιτσοκάρο. Μέσα από τις προσωπικές τους ιστορίες, οι κάτοικοι εξιστορούν τη σχέση τους με τα τσακωνικά, τις μνήμες τους από την παλαιότερη και περισσότερο εκτεταμένη χρήση της διαλέκτου και τις προσπάθειες που κάνουν να μεταφέρουν τις γνώσεις τους στα παιδιά.